tag:blogger.com,1999:blog-34325329380870137542024-03-13T20:17:51.865-07:00Νένα ΦιλούσηΛΟΓΟΣ - ΤΕΧΝΗ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΈλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.comBlogger34125tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-18021390928774933322015-03-21T02:19:00.001-07:002015-03-21T02:19:11.035-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;">Έθος<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;"><o:p> </o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;"><o:p> </o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;">Τα ψυχοσάββατα η μάνα μου <o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;">φοράει τα καλά της<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;">βγάζει τα πιο καλά της πιάτα<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;">και κάθεται.<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;"><o:p> </o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;">Οι καλεσμένοι της νεκροί έρχονται γυμνοί<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;">σχεδόν αόρατοι<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;">πατούν ανάλαφρα μη μας ανησυχήσουν<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;">και κάθονται.<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;"><o:p> </o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;">Η γιορτή τελειώνει ήσυχα<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;">εμείς κοιτάμε απ’ τις ρωγμές της νιότης μας<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;">πόσο κόλλυβο έμεινε<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Georgia","serif"; mso-ansi-language: EL;">πόση λεμονάδα μας αναλογεί.<o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span lang="EN-US" style="mso-ansi-language: EN-US;"><o:p> </o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span lang="EN-US" style="mso-ansi-language: EN-US;"><o:p> </o:p></span></div>
</div>
Έλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-10431822855720412472015-03-21T02:07:00.002-07:002015-03-21T02:07:18.197-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<span style="font-size: small;">ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ<br />
</span><span style="font-family: Georgia,Georgia; font-size: small;"><span style="font-family: Georgia,Georgia; font-size: small;">Εισέβαλε απροκάλυπτα στον ύπνο μου ο φαύλος<br />
<br />
και με άφησε ως το πρωί ενεή<br />
<br />
ν’ αναρωτιέμαι<br />
<br />
τι είχα για να τα χάσω όλα. <br />
<br />
Γιατί χτυπιόμουν στα κιονόκρανα τα πρωτοϊδωμένα<br />
<br />
αφού δεν είχα καταλάβει τη γλώσσα του δαπέδου.<br />
<br />
Αρχαία ελληνικά πλουσίων Ρωμαίων<br />
<br />
ή προφητείες βραχύβιες για την εποχή μου;<br />
<br />
Και πήρα λάφυρα από τη Σαλαμίνα.<br />
<br />
Όχι της ναυμαχίας, την άλλη.<br />
<br />
Και δέρμα -όχι μόνο το δικό μου-<br />
<br />
που μυρίζει ξινό, βαρύ<br />
<br />
πανανθρώπινο σκούρο. Έξω και πέρα από την ιστορία. <br />
<br />
Πώς αγγίζει κανείς τη χώρα του <br />
<br />
ξαφνικά στη μέση ηλικία<br />
<br />
και του κόβεται η ανάσα<br />
<br />
ακριβώς στα δύο; Έτσι. <br />
<br />
Είπα θα πεθάνω εδώ <br />
<br />
κι ακόμα ζω αλλού. </span><br /></span><br /></div>
Έλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-63884342635102008432013-05-16T06:47:00.000-07:002013-05-16T06:47:08.068-07:00Ἡ ἔναστρη φωτεινότητα
Ὁ ἄνθρωπος ποὺ εἰσόρμησε πιὰ στὴν ἀπώτερη θλίψη
μὲ δίχως ἔστω ἕνα τριαντάφυλλο
μ᾿ ἐκεῖνα τ᾿ ἀκατέργαστα στὴν ὤχρα μεινεσμένα μάτια
στὸ μισοσκέπαστο ἐρημόκκλησο σέρνοντας
τὴ μεγάλη ἀνάπηρη σιωπὴ στὸ καροτσάκι τῆς ὁμιλίας
ἀνέκαθεν ἤξερε τὴν ἄσωστη κατάσταση-: πὼς εἴμαστε
καθημαγμένοι ἐρασιτέχνες τοῦ Πραγματικοῦ
μ᾿ ἕνα μυστήριο ποὺ βεβηλώνει τὴ διάνοια διχάζοντας
πρὶν ἡ δορὰ τῆς θάλασσας σηκώσει τὸ ἀνάστημα τοῦ Ἅδη.
Πολύκρουνη ἡ θύελλα σπάζει τὰ ματογυάλια της κι ὁ μέγας
τρόμος ἀδράχνει τὰ μελλούμενα
σχηματίζοντας ἀποστήματα στὴ μνήμη.
Κατάχαμα τῆς ἀσίγαστης σιγῇς ἕνα κινούμενο
κειμήλιο-σκουλῆκι.
Ἡ ζωὴ ποὺ μικραίνει: ἡ μεγάλη ἀλήθεια.
Στὸν ὁποῦ πιάνει τὸ τσαπὶ γίνεται τσάπισμα
στὸν ὁποῦ πίνει τὸ νερὸ γίνεται πιόμα.
Ἔρχεται ἔαρ ἀειπάρθενο προφέροντας ἀρώματα
κρατεῖ μία κατάμαυρη λεπτότατη κλωστὴ
στὰ ὕπαιθρα τῆς νύχτας
τὸ σημεῖο τοῦ γκιώνη ποὺ εἶν᾿ ἄγνωστο πέρα...
Νίκος ΚαρούζοςΈλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-78944993129385797272013-05-16T06:44:00.002-07:002013-05-16T06:44:20.420-07:00Ποθώ το στόμα σου , τη φωνή , τα μαλλιά σου ,
Σιωπηλή πεινασμένη ενεδρεύω στους δρόμους ,
Το ψωμί δεν με τρέφει , η αυγή με ταράζει ,
Αναζητώ τον υγρό ήχο των βημάτων σου όλη μέρα .
Ορέγομαι το λαμπερό σου χαμόγελο ,
Τα χέρια σου το χρώμα του άγριου σιταριού ,
Ορέγομαι τα χλωμά πετράδια των νυχιών σου ,
θέλω να καταφάω το δέρμα σου σαν ολόκληρο αμύγδαλο .
Θέλω να καταφάω την ηλιαχτίδα που τρεμοπαίζει στην ομορφιά σου ,
Τη μύτη , άρχοντα του αλαζονικού σου προσώπου ,
θέλω να καταφάω την φευγαλέα σκιά απ τα ματόκλαδα σου .
Και περπατώ πεινασμένη οσφραινόμενη το λυκόφως ,
Ψάχνοντας για εσένα , και τη ζεστή σου καρδιά ,
όπως το πούμα στη χέρσα ερημιά.
Pablo Neruda
Έλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-31663501645746042562013-05-16T06:43:00.000-07:002013-05-16T06:43:05.227-07:00Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ, Ο ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΠΟΙΗΣΗ
Ανάσκαψα όλη τη γη να σε βρω.
Κοσκίνισα μες την καρδιά μου την έρημο• ήξερα
πως δίχως τον άνθρωπο δεν είναι πλήρες
του ήλιου το φως. Ενώ, τώρα, κοιτάζοντας
μες από τόση διαύγεια τον κόσμο,
μες από σένα - πλησιάζουν τα πράγματα,
γίνονται ευδιάκριτα, γίνονται διάφανα -
τώρα
μπορώ
ν' αρθρώσω την τάξη του σ' ένα μου ποίημα.
Παίρνοντας μια σελίδα θα βάλω
σ' ευθείες το φως.
Ο ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΚΗΠΟΣ
'Έχω τρεις κόσμους. Μια θάλασσα, έναν
ουρανό κι έναν πράσινο κήπο: τα μάτια σου.
Θα μπορούσα αν τους διάβαινα και τους τρεις, να σας έλεγα
πού φτάνει ο καθένας τους. Η θάλασσα, ξέρω.
Ο ουρανός, υποψιάζομαι. Για τον πράσινο κήπο μου,
μη με ρωτήσετε.
Νικηφόρος Βρεττάκος
Έλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-57049475539990801902012-01-06T02:43:00.001-08:002012-01-06T02:43:43.405-08:00Ποίηση« Δεν είναι οι μέρες που θα ΄ρθουν τις άλλες τρέμω <br />Που ήρθαν και θρονιάστηκαν την αίγλη επετείων διεκδικώντας <br />Αυτές που βολεύτηκαν ανάμεσα στο χθες και το αύριο /<br />Δεν χώρεσαν στο ημερήσιο σώμα τους <br /> Το φως και το σκοτάδι τους δεν έλιωσε <br />Μες στην τακτή διάρκεια της ταφής τους ».<br /><br />Κώστας ΠαπαγεωργίουΈλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-63285801024331693362011-10-05T07:48:00.000-07:002011-10-05T07:50:41.062-07:00Ασύνδετα Ποιήματα<br /><br />Όταν θα ξαναδώ την άνοιξη<br />Μπορεί πια να μη βρίσκομαι σ’ αυτό τον κόσμο.<br />Και τι δεν θα’ δινα για να’ ναι η άνοιξη άνθρωπος<br />Και να μπορώ να σκέφτομαι πως θα ’κλαιγε<br />Γιατί έχασε το μοναδικό της φίλο.<br />Αλλά η άνοιξη δεν είναι κάποιο πράγμα:<br />Είναι ένας τρόπος του λέγειν.<br />Μήτε τα άνθη ξανάρχονται, μήτε τα πράσινα φύλλα.<br />Καινούργια είναι τα άνθη, καινούργια τα πράσινα φύλλα<br />Άλλες οι γλυκές μέρες.<br />Τίποτα δεν επιστρέφει, τίποτα δεν επαναλαμβάνεται, γιατί όλα είναι πραγματικά.<br /> *<br />Αν σαν έρθει η άνοιξη,<br />Έχω ήδη πεθάνει<br />Τα λουλούδια το ίδιο θα ανθίσουν<br />Και τα δέντρα το ίδιο πράσινα θα’ ναι με την περασμένη άνοιξη.<br />Η πραγματικότητα δεν με χρειάζεται.<br />Αισθάνομαι χαρά απέραντη<br />Σαν σκέφτομαι πως ο θάνατός μου δεν έχει σημασία καμιά.<br />Αν ήξερα πως αύριο θα πεθάνω<br />Και η άνοιξη θα’ ρχόταν μεθαύριο<br />Θα πέθαινα ευτυχής, γιατί θα’ ρχόταν μεθαύριο.<br />Αν τότε είναι η ώρα της, στην ώρα της δεν πρέπει να’ ρθει;<br />Χαίρομαι που όλα είναι πραγματικά και καθώς πρέπει<br />Και χαίρομαι γιατί έτσι θα ήταν, ακόμη κι αν δεν χαιρόμουν.<br />Γι αυτό αν πεθάνω τώρα, θα πεθάνω ευχαριστημένος,<br />Γιατί όλα είναι πραγματικά και καθώς πρέπει.<br />Μπορούν στα λατινικά να προσεύχονται πάνω απ’ το φέρετρό μου, αν τους αρέσει.<br />Κι αν τους αρέσει, ας χορεύουν κι ας τραγουδούν ολόγυρά του.<br />Δεν έχω προτιμήσεις για όταν πια δεν θα μπορώ να έχω προτιμήσεις.<br />Ότι γίνει, όταν θα γίνει, θα είναι αυτό που είναι.<br /> *<br />Αν σαν πεθάνω, θελήσουν να γράψουν τη βιογραφία μου,<br />Τίποτα πιο απλό.<br />Έχει μόνο δυο ημερομηνίες –της γέννησης και του θανάτου μου.<br />Ανάμεσα στη μια και την άλλη όλες οι μέρες είναι δικές μου.<br />Είμαι εύκολος στον ορισμό μου.<br />Έζησα σαν καταραμένος.<br />Αγάπησα τα πράγματα χωρίς καμία συναισθηματικότητα.<br />Ποτέ δεν είχα επιθυμία που δεν μπόρεσα να πραγματοποιήσω, γιατί δεν τυφλώθηκα ποτέ.<br />Ακόμη και το ακούω ήταν πάντα για μένα συνοδευτικό του βλέπω.<br />Κατάλαβα ότι τα πράγματα είναι πραγματικά και διαφορετικά όλα μεταξύ τους.<br />Το κατάλαβα με τα μάτια, ποτέ με τη σκέψη.<br />Αν το καταλάβαινα με τη σκέψη θα ήταν σαν να τα ’βρισκα όλα ίδια.<br />Μια μέρα με τύλιξε ο ύπνος σαν οποιοδήποτε παιδί.<br />Έκλεισα τα μάτια και κοιμήθηκα.<br />Πέραν αυτού, είμαι ο μοναδικός ποιητής της Φύσης.<br /><br /><br />Παραίτηση<br /><br />Πάρε με, ω νύχτα αιώνια, στην αγκαλιά σου<br />Και γιο σου ονόμασέ με.<br /> Είμαι ένας βασιλιάς<br />Που με τη θέλησή μου εγκατέλειψα<br />Το θρόνο μου, από όνειρα και κούραση φτιαγμένο.<br />Το σπαθί μου, βαρύ για τα κουρασμένα μπράτσα μου,<br /> Σ’ αρρενωπά κι ήρεμα χέρια παρέδωσα.<br />Σκήπτρο και στέμμα –τα ’φησα<br />Στον προθάλαμο, στο δάπεδο κομμάτια.<br />Την πανοπλία μου, τόσο ανώφελη,<br />Τα σπιρούνια μου, με το μάταιο κουδούνισμά τους<br />Τ’ άφησα πάνω στα κρύα σκαλοπάτια.<br />Αποδύθηκα την πραγματικότητα, ψυχή τε και σώματι,<br />Κι επέστρεψα στην κρύα και ήρεμη νύχτα<br />Σαν το τοπίο όταν αργοπεθαίνει η μέρα.<br /><br />Fernando Pessoa<br />Μετάφραση: Μαρία ΠαπαδήμαΈλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-38196432638750601492011-09-30T12:24:00.000-07:002011-09-30T12:25:17.075-07:00ΒιβλίοΜεγάλοι δρόμοι<br />Διηγήματα <br />Λένα Κιτσοπούλου <br />Εκδόσεις Μεταίχμιο<br />2010<br />Σελ. 227<br /><br />«Τα μεγάλα ταξίδια και οι μεγάλες διαδρομές συμβαίνουν καμιά φορά μέσα σε λίγα τετραγωνικά μέτρα. Το μυαλό διανύει αποστάσεις τρελές την ώρα που τα πόδια μένουν καρφωμένα στο πάτωμα. Οι άνθρωποι των μεγάλων δρόμων παλεύουν με τη μοναξιά τους, επουλώνουν τις πληγές τους, σκοτώνουν το παρελθόν μέχρι που αυτό ξανάρχεται και τους χτυπά την πόρτα. Αγριεύουν και ημερεύουν όπως τα σκυλιά, ανάλογα με τις ορέξεις τους, έρμαια του χαρακτήρα τους, αυτής της αβύσσου που δεν την επέλεξαν, δεν αποφασίζουν για τίποτα, αντιδρούν μόνο στον συναγερμό του εγκεφάλου, όταν αυτός ενεργοποιείται και βουίζει μέσα στ’ αυτιά τους.»<br /><br />Η Κιτσοπούλου με το τρίτο της έργο κατάφερε να μας δώσει μια περιγραφή του σύγχρονου Έλληνα, κυνική, αναρχική και ευφυέστατη. Πρόκειται για δέκα διηγήματα γραμμένα σε μια καθημερινή γλώσσα, σχεδόν πρωτόγονη που φτάνει στα όρια της σκληρότητας. Οι ήρωές της είναι εγκλωβισμένοι στα πάθη, τις αδυναμίες και τις επιθυμίες τους,. Η ίδια τους παραθέτει με διάθεση ξεγυμνώματος, χύμα, αλλά με συμπάθεια. Νέοι και μεσήλικες, γερασμένοι μέσα στις αγκυλώσεις τους, κλυδωνίζονται ανάμεσα στο θέλω και το μπορώ, ανάμεσα στην περιρρέουσα ηθική και την αναζήτηση για κάτι άλλο, καλύτερο κι ελπιδοφόρο. Άνθρωποι της θλιβερής επαρχίας ή χαμένοι στην πρωτεύουσα, που καταδυναστεύονται από το ψέμα και την τυραννική κληρονομιά τους. <br />Φαίνεται παράξενο αλλά το γλυκό και συνάμα θυμωμένο μουτράκι της συγγραφέα έχει ζήσει πολλά κι έχει απορροφήσει σαν σφουγγάρι οτιδήποτε συμβαίνει γύρω για να το αποτυπώσει με μανία και ταλέντο. Ο λόγος της αγριάδας στο γράψιμο είναι ο εσωτερικός της κόσμος, η ίδια δηλαδή. Παράλληλα, ανατρέπει αδιάκοπα την τραγωδία με ένα σαρκασμό που κόβει φλέβα. Αντιστρέφει την πραγματικότητα με επιδεξιότητα εντελώς ρεαλιστική. Δεν υπάρχει εδώ το εξυπνακίστικο τέχνασμα της φιλο-σουρεαλιστικής γραφής. Τίποτε μοντέρνο, ούτε μεταμοντέρνο. Ένα μπάχαλο. Όπως είναι η ζωή μας σήμερα. <br />Τα θέματα του βιβλίου, η μοναξιά, η κατάθλιψη, η κακοποίηση, τα παιδικά τραύματα, η ασχήμια, η περιθωριοποίηση, ο θυμός και ο πόνος ξεκαθαρίζουν μέσα στο βρισίδι, τον τσαμπουκά και την υπόδυση καθημερινών ρόλων. Το μεγάλο θέμα όμως είναι ότι τα πρόσωπα βιώνουν την απόλυτη απόγνωση πολλές φορές ασυνείδητα κι εμείς παρακολουθούμε την ανατριχιαστικά λεπτομερή αφήγηση με διαστροφική τρομολαγνεία. Οι «Μεγάλοι δρόμοι» , χαρακτηριστικό δείγμα νεοκαταραμένης λογοτεχνικής γραφής είναι βίαιο, ωμό, γκροτέσκο, χυδαίο και τραγικά αληθινό. Και το πλέον ανατριχιαστικό είναι ότι σε όλα τα διηγήματά της μέσα μπορούμε όχι μόνο να ταυτιστούμε με τα πρόσωπα αλλά και να καθρεφτιστούμε εμείς οι ίδιοι και τα πιο κρυφά μας πάθη.<br />Η ίδια σε συνέντευξή της μιλά για το τσεμπέρι της μήτρας και ορίζει την επικοινωνία των εγκεφάλων ως κοινή πατρίδα. Γράφει για τον έρωτα και από έρωτα και εξηγεί γιατί η μοναξιά μπορεί να είναι ελευθερία. Σημειώνει ότι η Ελλάδα σου ρουφά τα νιάτα και το αίμα αλλά εδώ μιλά και γράφει ελεύθερα. Ερωτεύεται και κάνει φίλους. Και εν τέλει, μέσα στη φύσει απαισιοδοξία της και στην αθλιότητα της κοινωνίας βλέπει να υπάρχει πάντα λίγο φως…Έλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-49535210568600829082011-09-30T12:23:00.000-07:002011-09-30T12:24:30.215-07:00ΒιβλίοΑπόψε δεν έχουμε φίλους<br />Σοφία Νικολαίδου <br />Εκδόσεις Μεταίχμιο<br />2010<br />Σελ. 272<br />Ο τίτλος είναι ένα σύνθημα από τις εξεγέρσεις των μαθητών και φοιτητών το Δεκέμβριο του 2008 στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης «Ένα μυθιστόρημα για τρεις γενιές Ελλήνων που προσπαθούν να ζήσουν τη ζωή τους, την ώρα που η Ιστορία δείχνει τα δόντια της. Γονείς και παιδιά, φοιτητές, μαθητές, πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, μπακάληδες και αλάνια, γιαγιάδες και υπάλληλοι, συνδικαλιστές και ουδετερόφιλοι μαθαίνουν μια και καλή πως πρώτα κοιτάς πού χύθηκε το αίμα σου και ύστερα διαλέγεις πλευρά. Ποια είναι η σωστή και ποια η λάθος απόφαση, όταν ο κόσμος γύρω καίγεται; Πώς τσακίζεται η θεωρία στην πράξη; Και ποιος μας βεβαίωσε, παρακαλώ, πως αυτή η χώρα ποτέ δεν πεθαίνει; » σημειώνει ο εκδότης. <br />Η αφήγηση παλινδρομεί ανάμεσα στο πριν και το μετά, ανάμεσα στην περίοδο της Κατοχής και τη δεκαετία του 1980, σμιλεύοντας σιγά σιγά την προσωπικότητα των χαρακτήρων και αντιπαραθέτοντας συνεχώς τα δύο άκρα του χρονικού φάσματος, για ν’ αποτυπώσει ευκρινέστερα την εξέλιξή τους.<br />Στο τρίτο της μυθιστόρημα η Νικολαίδου καταφέρνει να αρθρώσει ένα μεστό και ώριμο λόγο, να πειθαρχήσει τις αφηγηματικές τεχνικές της και να δώσει ένα ενδιαφέρον και αξιόλογο βιβλίο για μια ταραγμένη εποχή που λανθασμένα νομίζουμε ότι έχει παρέλθει. Όπως και σε άλλα παρόμοια θέματα καταρρίπτονται μύθοι , αλήθειες και ψέματα βαδίζουν παράλληλα στη σύγχρονη ιστορία των Ελλήνων και με τον πιο απλό τρόπο, με την ξεκάθαρη σκιαγράφηση χαρακτήρων και προσώπων ανασκαλεύουμε παλιές πληγές που κακοφορμίζουν ακόμα εθνική (;) και ατομική σύγχυση, ενοχή και πόνο. Συνοψίζει εύστοχα την ελληνική περιπέτεια (προπαντός την περιπέτεια των συνειδήσεων) από την Κατοχή ως τα τέλη της δεκαετίας του 1980 (παραλείπεται όμως η σκοτεινή περίοδος του εμφυλίου) διαλέγοντας ως παραδειγματική περίπτωση τις διεργασίες εντός της πανεπιστημιακής κοινότητας της Θεσσαλονίκης το ίδιο διάστημα. <br />Σ΄ ένα σχετικά μικρής έκτασης μυθιστόρημα η συγγραφέας, με ζηλευτή οικονομία έκφρασης κατορθώνει να καλύψει χρονικά μισόν αιώνα νεότερης ελληνικής Ιστορίας και μοιράζει την προσοχή της σχεδόν ισόνομα σε πολύ διαφορετικούς ανθρώπους διαφορετικών γενεών και συμπλέκει με πειστικό τρόπο τις τύχες τους σ’ έναν μύθο-σχόλιο για τις σχέσεις Ιστορίας, πολιτικής ταυτότητας και προσωπικού ήθους στην ειδική περίπτωση της σύγχρονης ελληνικής εμπειρίας. Σαφώς και τοποθετείται η συγγραφέας. Το πολιτικό ύφος (και ήθος) του βιβλίου συγκεντρώνεται στο πρόσωπο του καθηγητή Σουκιούρογλου (ένας από τους ακυρωμένους ήρωες της ιστορίας) και στην έρευνά του. Παράλληλα, άνθρωποι που θα φαίνονταν παρανοϊκοί στις μέρες μας (και ενδεχομένως να σκότωναν κατά συρροή αντίπαλους οπαδούς) ανερυθρίαστα καταδίκασαν σε εξευτελισμό ή και θάνατο συμπολίτες τους στο όνομα μια ιδέας (;) ή ενός αρρωστημένου πάθους. <br />Τελικά τίποτε δεν έγινε τόσο παλιά. Τα πρόσωπα ζουν ή κινούνται ανάμεσά μας. Οι πρωταγωνιστές μετανοημένοι ή αμετανόητοι ή αλλαξοπιστήσαντες εν μια νυχτί έχουν καθορίσει ο καθένας στον μικρόκοσμό του, την πορεία πολλών ανθρώπων, τη μοίρα ενός ολόκληρου λαού που εμπερικλείει τα πάντα: Δοσίλογους, εθνοσοσιαλιστές, ρατσιστές, αριστερούς, πασόκους, ιδεολόγους, ιδεολήπτες και ανένταχτους. Συγχυσμένοι άπαντες. Έννοιες όπως πατριώτης, προδότης, καιροσκόπος, θύμα και θύτης συγχέονται κάτω από το πρίσμα των προσωπικών παθών και της αδυναμίας να δούμε τα πράγματα έξω από το εγώ μας. Και τι θα πει λαός δηλαδή; Αυτός ο λαός δεν έχει πρόσωπο; Κι αν όπως λέει ο Σμέμαν έχει συλλογική ευθύνη, τότε η δικαιοσύνη του πώς ορίζεται; Στην αρχή του βιβλίου η συγγραφέας προτάσσει: «Όποιος θυμάται να του βγει το μάτι. Όποιος ξεχνάει να του βγουν και τα δυο.» Μήπως η μνήμη μπορεί να μας συνετίσει; Γιατί ποιος μας εγγυάται ότι αυτή η πατρίδα δεν πεθαίνει ποτέ; Μήπως με τη θνητότητά μας πρέπει να αναμετρηθούμε όλοι ;Έλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-77012172282944650362011-08-09T07:09:00.000-07:002011-08-09T07:10:49.694-07:00ΒΙΒΛΙΟΗ βουή και η μανία
<br />Ουίλλιαμ Φώκνερ
<br />Εκδόσεις Καστανιώτη
<br />2010
<br />Σελ. 333
<br />Ο Φώκνερ υπήρξε ιδιοφυής, μοναχικός, ιδιόρρυθμος και αλκοολικός. Η τραγικότητα της ζωής του αλλά και το πάθος και το χάρισμά του να γράφει και να διεισδύει στην ανθρώπινη συνείδηση πέρασαν στα έργα του με ορμή, και αυθεντικότητα. Ο τίτλος του κορυφαίου έργου Η βουή και η μανία προέρχεται από την πέμπτη σκηνή στην πέμπτη πράξη του σαιξπηρικού Μακμπέθ.
<br />Πρόκειται για την ιστορία μιας τυπικής οικογένειας του αμερικανικού Νότου που ζει φυλακισμένη στο παρελθόν της. Παραβιάζοντας με εκπληκτική τεχνική την παραδοσιακή πεζογραφική αφήγηση, ο συγγραφέας αναπτύσσει την ιστορία του μέσω των αδελφών της οικογένειας Κόμπσον, ενώ τα υπόλοιπα πρόσωπα και ειδικά η μητέρα και ο πατέρας σκιαγραφούνται ξεκάθαρα μέσα από τις ανεξάρτητες αφηγήσεις . Ο πρώτος αδελφός είναι πνευματικά καθυστερημένος, ο δεύτερος αιμομίκτης και ο τρίτος κωμικός σε βαθμό εξορισμού. Τα τρία αδέλφια είναι αφηγητές των τριών πρώτων κεφαλαίων. Όλα μιλούν για την αδελφή τους στήνοντας το πορτρέτο της μέσω των προσωπικών τους αναμνήσεων και ορίζοντάς της ως το πρόσωπο για το οποίο γράφεται κάθε λέξη. Το κάθε κεφάλαιο έχει την ιδιαιτερότητά του και το ύφος του, το οποίο πηγάζει από την προσωπικότητα του αφηγητή. Το πρώτο είναι αποσπασματικό και ωμό, το δεύτερο ιμπρεσιονιστικό, σκοτεινό και ονειρικό και το τρίτο ρεαλιστικό. Στο τέταρτο κεφάλαιο η οικογένεια ξεθωριάζει ή εκπίπτει ( σαν να εκπίπτει ολόκληρο το κοινωνικό στερέωμα) και η αφήγηση με βιβλικές αναφορές και τριτοπρόσωπη αφήγηση γίνεται συνήθης, αποστασιοποιείται από τη δραματικότητα της οικογένειας χωρίς ωστόσο να τη μειώνει.
<br />Τα μυστικά που αποκαλύπτονται, είτε με ποιητική κινηματογραφικότητα, είτε με μακρές περιόδους λόγου χωρίς παύσεις, συμβάλλουν στην ένταση χωρίς να οδηγούν στη λύτρωση. Τα σύνδρομα του Οιδίποδα και της Ηλέκτρας, ο αυτοματισμός στο λόγο, τα ζουμαρίσματα σε λεπτομέρειες εκ προοιμίου αχρείαστες, οι εμμονές των προσώπων, οι πόθοι και κυρίως οι φόβοι, καθιστούν το έργο μια σπουδή στο υποσυνείδητο όχι μόνο των ηρώων αλλά και του ανθρώπου παγκόσμια.
<br />Αυτό το έργο της προδοσίας, της αγωνίας και της ασυνέχειας, του ανομολόγητου κρίματος, της παράλυσης που συνεπαίρνει τον αναγνώστη όπως ο φόβος καθηλώνει το θύμα μπροστά στον δολοφόνο είναι η ακραία μορφή της ψυχικής βίας στη σύγχρονη λογοτεχνία. Το ασύμβατο παρελθόν από το οποίο προσπαθούν τόσο εναγωνίως να απαλλαγούν τα πρόσωπα εν τέλει πολλαπλασιάζεται στο παρόν. Η αρχέγονη βία και το τραγικό συγχρονίζονται. Ο πατέρας είπε ότι ο άνθρωπος είναι το άθροισμα των ατυχιών του και η μητέρα συγχύζει την ηθικολογία με την αμαρτία, όλοι δηλητηριασμένοι από την ενοχή και την αμετανοησία, έχουν καταληφθεί από «μοίρα αιμοβόρα» θυμίζοντας τον Οιδίποδα, την άγνοια του λάθους και την πορεία προς την αλήθεια.
<br />Αυτός ο «μοναχικός λύκος», που έζησε σε μια μικρή επαρχία της Πολιτείας του Μισισιπή, δεν είχε ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή, γνώρισε τη διασημότητα σε σχετικά μεγάλη ηλικία - και μάλιστα μετά την απονομή του βραβείου Νομπέλ το 1949 -, για πολλά χρόνια υπήρξε αλκοολικός και απέτυχε να σταδιοδρομήσει ως σεναριογράφος στο Χόλιγουντ. Πεθαίνοντας στα 65 του χρόνια άφηνε πίσω του ένα έργο που θα σημάδευε ανεξίτηλα την πεζογραφία του 20ού αιώνα και όχι μόνο δεν έχει ξεπεραστεί αλλά και κανένας ως τώρα δεν κατάφερε να μιμηθεί. Υπήρξε απόλυτα αφοσιωμένος στο έργο του, γι' αυτό και το μόνο που ήθελε να γράφει η επιτύμβια πλάκα στον τάφο του ήταν: «έγραψε βιβλία και πέθανε».
<br />Έλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-89757367139002027402011-07-02T04:21:00.000-07:002011-07-02T04:23:02.415-07:00ΣτίχοιΑπογυμνωτής καλωδίων <br /><br />Ο τόπος κοινός.<br />Ερυθρός, με βαλβίδες, κοιλίες, υγρασίες<br />Πάλλεται σ’ όλα τα σώματα<br />Έχει ρυθμό και απλότητα.<br />Τον ορίζουν τα πρόσωπα των άλλων<br />Που κουβαλάμε εκ γενετής για ν’ αγαπήσουμε.<br />Ως τη στιγμή που φτάνει ο έρωτας<br />Να κάνει τα ασήμαντα σπουδαία<br />Και μέγιστα τα μικρά.<br />Είναι μια εμπειρία έξω από μας<br />Καθόλα χειρωνακτική, παρόλ’ αυτά απλή<br />Σαν φυσική αλλαγή ονομάτων.<br />Όπως όταν σε είδα και γέμισε η νύχτα φως.<br />Κύματα ευφορίας κάλυψαν τα σκληρά υλικά<br />Κάθε καλό αγωγό της θλίψης. Κι εκείνη <br />Η πρώτη χαρά σήμανε τη ροή του αίματος για πάντα.<br />Έκτοτε γυρίζω με καλώδια γυμνά<br />Στην ακτή των ευνοημένων<br />Στις παρυφές του εσύ. Εκεί που το εγώ μου<br />Γίνεται παιδί και παίζει σχοινάκι όλο το απόγευμα. <br /><br />Νένα ΦιλούσηΈλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-11474271814592605822011-06-03T10:46:00.000-07:002011-06-03T10:48:08.741-07:00ΠοίησηΤο γυαλί<br /> <br /><br />Σπάει και κόβει τα χέρια σου<br />κρατάει κρύο το νερό που πίνεις<br />διατηρώντας τις ασφαλείς αποστάσεις ανάμεσά μας.<br />Δεν είναι τυχαίο που γίνονται από γυαλί <br />κτίρια και γραφεία<br />τραπέζια για φαί <br />και σχέσεις.<br /><br />Με την κατάλληλη επεξεργασία γίνεται καθρέφτης.<br />Σπάει παντού και σε κόβει<br />κρατάει κρύο το χαμόγελο<br />διατηρώντας την εγωπάθεια ζωντανή<br />κι αποσπά την προσοχή από το μέσα μας.<br /><br />Κάποτε για το γυαλί θα γράψω κάτι.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Αποκλειστική ενασχόληση<br /><br /><br />Όταν σμιλεύεται ένα ποίημα<br />δε γράφεται τίποτα καινό στο νου<br />κανένας στίχος δε γεννιέται<br />ούτε μύθος<br />ούτε θρήνος.<br />Οι λέξεις που διαλέγεις μαλακώνουν<br />για να ζυμωθούν<br />για να πονούν λιγότερο.<br />Η θέση που ορίζεις για το ανάμεσα ή το περίπου<br />είναι αυθαίρετη<br />και η δειλία σου κάνει το «και» μεγάλο και τρανό.<br />Οι περιττές αναφορές ζυγώνουν<br />και γελούν με το χρόνο που αφιέρωσες<br />κυρίως για τον τίτλο.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /> Δήθεν<br /><br /><br />Ήμουν πάντα αφοσιωμένη στην κυριολεξία<br />μ’ εμμονή που απογυμνώνει <br />τις σιωπές<br />και θρονιάζει την αληθοφάνεια<br />στο τραπέζι το μεγάλο, το καλό.<br />Για παράδειγμα.<br />Αν πετά χαμηλά ένα πουλί <br />Λέω: πλησιάζει στη γη το φως.<br />Κι όταν μας απειλεί ο πόλεμος<br />Λέω: τρώγοντας έρχεται η όρεξη.<br /><br />Υποψήφιες αγάπες ενίοτε γυρεύουν<br />αποδείξεις καλής θελήσεως<br />συγκεκριμένων προδιαγραφών.<br />Όσα εκατοστά χαμόγελο<br />τόσες προσκλήσεις για καφέ<br />πάρτι γενεθλίων ή Χριστουγέννων<br />εκδρομές με συγγενείς ή φίλους.<br /><br />Θέλω να ξέρω τι εννοούν.<br />Ελάτε να πιούμε έναν καφέ μετά δακρύων;<br />Να φάμε μαζί μη βάλουμε τα κλάματα γιορτή που είναι;<br />Ή να καθόμαστε πολύ κοντά <br />να μην ακούγεται ο χρόνος;<br /><br />Ήμουν πάντα μανιακή της όρασης<br />τόσο οικειοποιήθηκα τους οφθαλμούς των άλλων.<br /><br />Νένα ΦιλούσηΈλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-32626544985137617652011-06-03T10:42:00.000-07:002011-06-03T10:46:16.311-07:00Ποίηση"…μια από τις πέντε αισθήσεις / ήταν αρκετή / όταν η ζωή είχε μια παραπάνω αρετή / την αλήθεια".<br />"Αλλά ο έρωτας είναι / η πιο σκληρή απελπισία / δεν περιέχει το τέλος του / σαν όλα τα παρήγορα πράγματα / της φύσης…".<br /><br />Κατερίνα Αγγελάκη- ΡουκΈλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-11866881752230385562011-06-03T10:40:00.000-07:002011-06-03T10:42:24.272-07:00ΠοίησηΠοτάμι ποίημα<br /><br />………………………<br />Όμως το ποίημα είναι ποτάμι<br />Και μια υγρασία θαυμαστική<br />Θαρρώ γλυκαίνει τη σιωπή απ’ την οργή της<br />Αν την πρόδωσα. Δε φταίω, τ’ ορκίζομαι.<br />……………………………..<br /> ……………. Αλλά το ποίημα<br />Είναι ποτάμι από δάκρυα ξένα. Παιδί που αντρώθηκε<br />Συχνά το βλέπω να γυρνάει προς την πηγούλα του.<br />Κι όταν φουσκώνει<br />Απ’ την πολλήν αγάπη, <br /> Πνίγει.<br /><br /><br /><br />Α. Φωστιέρης<br />(Η Σκέψη ανήκει στο Πένθος)Έλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-49886540291210801382011-06-03T10:39:00.001-07:002011-06-03T10:39:33.053-07:00Ποίηση« Δεν είναι οι μέρες που θα ΄ρθουν τις άλλες τρέμω / Που ήρθαν και θρονιάστηκαν την αίγλη επετείων διεκδικώντας / Αυτές που βολεύτηκαν ανάμεσα στο χθες και το αύριο / Δεν χώρεσαν στο ημερήσιο σώμα τους / Το φως και το σκοτάδι τους δεν έλιωσε / Μες στην τακτή διάρκεια της ταφής τους ».<br /><br />Κώστας ΠαπαγεωργίουΈλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-54206313805326665612011-06-03T10:33:00.000-07:002011-06-03T10:36:39.308-07:00Περί τέχνης...“Ο Λυπημένος δεν έδειχνε λύπη, αλλά το πρόσωπό του είχε μιαν έξαψη και προκαλούσε τρόμο. Αλλά εκείνο που προκαλούσε τρόμο, προκαλούσε δέος, η πελώρια αμφίεσή του. Ο Λυπημένος είναι στολισμένος εκθαμβωτικά. Ποτέ άνθρωπος στον κόσμο δεν στολίστηκε τόσο και δεν παρουσιάστηκε. Σαν ένας πύργος από αστραφτερά υφάσματα και τεντωμένα. Κεραίες και σκαλωσιές στηρίζουν την πελώρια του πρόσοψη. Σαν ένα πλατύ κι ορθωμένο λοφίο, λύγιζε προς τα πίσω και ταλαντευόταν σε κάθε κίνηση του Λυπημένου. Έχει διάμετρο ως δέκα μέτρα κι από τις άκρες ανέμιζαν ξεσκισμένα λάβαρα και φυλαχτά, κολλημένα σαν μαγνητισμένα, δυσδιάκριτα και τρομαχτικά πράγματα και ράκη ζώων και ανθρώπων και όλα μαζεμένα με μια μανιασμένη φιλαρέσκεια και συνέχεια να ξεκολλάν και πέφτουν καταγής και χαμηλά διακρίνεται το τρομερό του πρόσωπο. Κι όλο εκείνο το τέμπλο που βάδιζε, έκρυβε και σιγά σιγά αφανιζόταν, λες και το φως της μέρας να έτρωγε σιγά σιγά εκείνο το υπερφυσικό και υπέροχο ανθρώπινο ικρίωμα.”<br /><br />Αυτός θα μπορούσε να είναι ο Λόγος της Τέχνης, μια πελώρια αμφίεση, το υπερφυσικό και υπέροχο ανθρώπινο ικρίωμα με κολλημένα πάνω του κομμάτια από τον κόσμο. Αλλά εκείνο που πάνω απ όλα χαρακτηρίζει τον Λόγο της Τέχνης, είναι ότι πάει να γίνει πάντα υπερανθρώπινος και υπερσωματικός. Μια δηλαδή στο έπακρο διεσταλμένη ανθρώπινη μορφή, που είναι έτσι μεγεθυμένη ώστε να τη δει μάτι που να μην είναι ανθρώπου.<br />Εάν το αίτημα των φυσικών και φιλοσοφικών αναζητήσεων του ανθρώπου είναι να εννοήσει ο άνθρωπος τον κόσμο, η Τέχνη αντιστρέφει αυτό το αίτημα. Το τρομαχτικό αίτημα που θέτει η Τέχνη είναι να εννοηθεί ο άνθρωπος από τον κόσμο…<br /><br />Γιώργος ΧειμωνάςΈλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-75652166432427383562011-05-16T09:11:00.001-07:002011-05-16T09:11:51.833-07:00ΠοίησηΔίψα<br /><br /><br />Πάνω από ένα πηγάδι<br />σκύβουμε κουρασμένοι σε νερό διάφανο<br />και γίνονται όλα αβαθή<br />ελαφρά και αθώα <br />σε ρυθμό αργοκίνητων βλεφάρων.<br /><br />Άλλοτε το νερό έχει μια γεύση ματαίωσης<br />όπως όταν είπαμε φτου κι ελευθερία<br />και μας είπαν όχι, παίξτε μόνοι σας.<br />Ωστόσο τίποτε δεν είναι όπως παλιά<br />ο Νοέμβριος τώρα κρύβει καλοκαίρια<br />που καίνε όλες τις μνήμες<br />όλα τα επίτηδες αφημένα χνάρια ατυχών ερώτων.<br /><br />Πάνω από το πηγάδι<br />η ομορφιά του κόσμου πιάνει φωτιά<br />αγγίζονται τόσα σώματα<br />και τρέμει το νερό.<br /><br />Επιπλέον είναι μοναδική αυτή η ιδιότητά του<br />να μας ενοχοποιεί για αφωνία<br />ή παιδικές εξομολογήσεις.<br />Ακόμα.<br /><br />Νένα ΦιλούσηΈλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-54946358035176606772011-05-16T09:08:00.000-07:002011-05-16T09:09:41.433-07:00ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗ ΛΥΔΙΑ ΚΟΝΙΟΡΔΟΥ<br />«Σαν νερό στην έρημο το θέατρο…»<br /><br />Κυρία Κονιόρδου, πώς σας φαίνεται το κυπριακό κοινό μετά και από την τελευταία σας εμπειρία στο νησί;<br />Στην Κύπρο ήρθα πολλές φορές. Ήρθα με τη Φόνισσα, τις Χοηφόρες, την Ηλέκτρα, την Ιφιγένεια, τις παλιές Χοηφόρες πιο παλιά… Το κοινό είναι πάρα πολύ καλό, φρέσκο, έξυπνο κι ευαίσθητο, αντιλαμβανόταν το χιούμορ, έκανε διάλογο. Στην Αθήνα δεν έχουμε συνηθίσει αυτό το διάλογο. Είναι ωραίο κοινό κι έχει δημιουργήσει μια ωραία παράδοση και ο ΘΟΚ και οι άλλοι θίασοι που δουλεύουν εδώ. Χαίρομαι πολύ όταν έρχομαι, μ’ αρέσει και ως τόπος αλλά και οι άνθρωποι, έχω πολλούς φίλους στο νησί. <br />Ωστόσο το αθηναϊκό κοινό θεωρείται πιο πεπαιδευμένο.<br />Είναι όμως και κουρασμένο καμιά φορά, ίσως γιατί έχουν δει πολύ θέατρο. Γι’ αυτό μ’ αρέσει να δουλεύω και εκτός Αθηνών, στα ΔΗΠΕΘΕ, να κάνω περιοδείες, αισθάνομαι ότι με αναζωογονεί αυτή αγνότητα και η φρεσκάδα του κοινού. Έρχεται με μια λαχτάρα περιμένοντας κάτι από σένα. Ενώ το κοινό που είναι πιο πολύ «γνώστης» φαίνεται και πιο βαριεστημένο και περιμένει να το πείσεις γι’ αυτό που θα του δείξεις. Είναι πιο κορεσμένο και άρα πιο αυστηρό. Γενικά όμως οι καλές παραστάσεις αγαπήθηκαν παντού. <br />Πείτε μας δυο λόγια για την «Κυρία Κούλα» <br />«Η κυρία Κούλα» στηρίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Μένη Κουμανταρέα και βασίζεται σε μια ελεύθερη μεταγραφή του Άκη Δήμου που κρατάει το πνεύμα του έργου αλλά το μεταφέρει σε μια θεατρική δραματουργία. Όλη η παράσταση στηρίχτηκε σ’ αυτή τη μεταφορά με αφαιρετικά στοιχεία και όχι με νατουραλιστικά όπως το τρένο και ο περίγυρος. Περισσότερο επικεντρώθηκε στις σχέσεις ανάμεσα στα πρόσωπα, κυρίως του Μίμη και της Κούλας. Είναι μια πολύ κοινότοπη ιστορία όπως λέει το έργο μέσα, μιας μεσήλικης γυναίκας που συνδέεται ερωτικά με ένα νεαρό. Γνωρίζονται μέσα στο τρένο και κάνουν μία σχέση, η οποία κάποια στιγμή τελειώνει. Μέσα από αυτό το στιγμιότυπο, ο συγγραφέας και η παράστασή μας αναζητά αυτή την ψυχική ανάγκη των ανθρώπων να υπερβούν τις μικρές τους φυλακές, τους ρόλους μέσα στους οποίους η κοινωνία αλλά και οι ίδιοι έχουν εγκλωβίσει τον εαυτό τους, αυτό που λέει η κυρία Κούλα, η λίμνη μας την οποία δε θα επιτρέψουμε σε καμία φωτιά να την απειλήσει ή να την καταστρέψει και δεν μπορεί και να την κάψει γιατί ακριβώς είναι σε μια λίμνη που χουμε κτίσει το σπίτι μας. Όμως, η ανάγκη της ψυχής να ενωθεί πέρα από τις συμβάσεις με μια άλλη ψυχή είναι βαθύτατη και υπάρχει σε όλους τους ανθρώπους. Γι’ αυτό βρίσκει ως όχημα τον έρωτα και την ερωτική σχέση. Η ψυχή εκφράζεται μέσα απ’ τον έρωτα. <br />Ο έρωτας έχει τέλος;<br />Ο έρωτας είναι μια ευρύτερη έννοια που πραγματώνεται μέσα από την εμπειρία της σχέσης που δημιουργούμε στη μικρή μας ζωή. Η ίδια η έννοια του έρωτα δεν έχει τέλος γιατί η φύση στηρίζεται στον έρωτα, την ένωση, τη σύνθεση. Επομένως δεν μπορεί να τελειώσει ο έρωτας. Όλη η εξέλιξη της ζωής στηρίζεται στον έρωτα, στην ανάγκη δηλαδή ένωσης και υπέρβασης του εαυτού. Όταν ενωνόμαστε με κάτι άλλο, δεν είμαστε πια ο εαυτός μας, είμαστε ένα καινούργιο σύνολο, εγώ και ο άλλος μαζί. Υπέρβαση του δικού μας μικρού χώρου. Της ατομικότητάς μας. Με την ένωση με ένα άλλο πλάσμα φεύγουμε από τα δικά μας στενά όρια και ανακαλύπτουμε κάτι που δεν το γνωρίζαμε, ένα καινούργιο τρόπο ύπαρξης. <br />Αν ο έρωτας είναι έξοδος από το εγώ, τότε πρόκειται για τη θεολογία της ζωής μια και η συμμετοχή στη δυαδική σχέση σε πάει κάπου αλλού…<br />Ακριβώς αυτό λέει και ο Μίμης, το νέο πλάσμα που αναζητά τη ζωή του, μέσα στο έργο, ότι γι’ αυτόν ο έρωτας είναι ένας χώρος που δεν τον ξέρει και θέλει να μπει μέσα σ΄ αυτόν, να τον γνωρίσει και να απελευθερωθεί, να φύγει, να γνωρίσει πράγματα που δεν μπορεί να τα ελέγξει, που τον πηγαίνουν σε άγνωστες καινούργιες σφαίρες, που τον διευρύνουν ως άνθρωπο. Αυτό είναι ο έρωτας. Κι ο Μίμης έχει έναν πολύ ωραίο μονόλογο σχετικό. Θέλει να μάθει τον έρωτα πέρα από τις συμβάσεις, τις μιζέριες και την ασφάλεια να γυρνάμε στο «σπιτάκι»μας. Ο άνθρωπος βέβαια τα χρειάζεται και τα δυο. Και την ασφάλεια και αυτή την αναζήτηση. <br />Έχετε πρόσφατα σκηνοθετήσει την Τρισεύγενη στο Εθνικό. Πώς ήταν η εμπειρία αυτή;<br />Είναι ένα σπουδαίο έργο. Το μοναδικό θεατρικό του Παλαμά. Έχει πολλά κοινά με την Κυρία Κούλα. Είναι η ψυχή που θέλει να απελευθερωθεί, να ζήσει πέρα από συμβάσεις, αλλά καταστρέφεται από τους φόβους και τις συμβάσεις του κόσμου. Η Τρισεύγενη μέσα από τον έρωτα προσπαθεί να ανοίξει τα φτερά της αλλά η σύμβαση της οικογένειας, του γάμου την φυλακίζει. Καθοριστικό για την εποχή μας έργο γιατί πια όλοι είμαστε ένα, οι πράξεις, οι δράσεις και οι σκέψεις του ενός επηρεάζουν το σύνολο. Δεν είμαστε αποκομμένοι. Τα πάντα ρει. Συγχρονικό γιατί ξέρουμε ότι αυτό που έχει συμβεί στην Ιαπωνία μπορεί να απειλήσει κι εμάς, ζούμε τις επιπτώσεις πολέμων που έγιναν αλλού, η κρίση πλέον απλώνεται σε όλο τον πλανήτη. Αυτά πλέον τα ξέρει ο καθένας, ότι όλοι είμαστε ένα. Κι αυτό το λέει ο Παλαμάς το 1902 προφητικά. <br />Το θεατή όμως τον ξενίζει ο Παλαμάς το 2011.<br />Ναι, όλοι αυτό λένε, το θεωρούν κάτι σκονισμένο, παλιό. Δεν είναι όμως έτσι. Η ποίηση έχει τη δύναμη να ανακαινίζει τα πράγματα. <br />Φυσικά με τη συνεργεία τη δική σας και των ηθοποιών βγήκε μια παράσταση με φρεσκάδα, ενέργεια. Υπάρχει συνειδητότητα γι’ αυτό που παίζουν. <br />Χαίρομαι που το λέτε γιατί το αγάπησα το έργο κι έτσι όπως το αποκαλύψαμε στα παιδιά, το αγάπησαν κι οι ηθοποιοί και το υποστηρίζουν. Όλοι τους ταλαντούχοι, πρωτοκλασάτοι, που έχουν κάνει σπουδαία πράγματα και θα κάνουν ακόμη. Ακόμα και τους μικρότερους ρόλους τους αναδεικνύουν σε κομμάτι της δικής μας ύπαρξης με το οποίο μπορούμε να ταυτιστούμε. Το πιστέψαμε όλοι και το αγαπήσαμε. Δουλέψαμε πολύ πάνω στην προσωπική μας σύνδεση με το έργο, ο καθένας κατέθεσε τη δική του εμπειρία κι έτσι ανήκει σε όλους. Εγώ έδειξα το δρόμο και έδωσα και τους κανόνες του παιχνιδιού. Από κει και πέρα όλοι παίξαμε και αυτό παρουσιάζουμε. Η μουσική παίζεται ζωντανά στην παράσταση, τα σκηνικά είναι φόρος τιμής στο σπουδαίο έργο του Νίκου Στεφάνου που έχει διαπρέψει στο θέατρο ως σκηνογράφος. Θέλοντας να τιμήσουμε αυτό το σεμνό εργάτη της τέχνης στηρίξαμε την έμπνευσή μας για το σκηνικό σε ένα έργο του. Και στα κοστούμια και στην κίνηση έγινε αξιόλογη δουλειά. Η παράσταση έχει μεγάλη απήχηση και με συγκινεί το γεγονός όχι γιατί το έκανα εγώ αλλά γιατί πιστεύω ότι αυτό το έργο σήμερα έχει πάρα πολλά πράγματα να μας πει. Μπορεί να μας ταρακουνήσει, να μας συγκινήσει βαθιά όχι με μελοδραματικό τρόπο για την ιστορία της Τρισεύγενης αλλά για το τι αποκαλύπτεται μέσα από αυτή την ιστορία. Γι’ αυτό το θεωρώ παραβολή όπως είναι οι παραβολές απ’ τη βίβλο. Ιστορίες απλές που αποκαλύπτουν βαθύτερους συμβολισμούς που μας κάνουν να σκεφτούμε για την πορεία μας στη ζωή. Η ανάγκη της ψυχής να ελευθερωθεί και οι αντίθετες δυνάμεις με τις οποίες πρέπει να παλέψει. <br />Δεν είναι η πρώτη φορά που σκηνοθετείτε. Διαφορετική εμπειρία από του ηθοποιού…<br />Σαφώς διαφορετική. Πάντα λέω ότι όταν τελειώνει το έργο αισθάνομαι πολύ μεγάλη μοναξιά. Το παιχνίδι που φτιάξαμε όλοι μαζί, το παίρνουν οι ηθοποιοί και φεύγουν κι εμένα μ’ αφήνουνε μόνη μου και δεν παίζω πια, γιατί πραγματικά όταν η παράσταση ολοκληρώνεται, το έργο ανήκει στους ηθοποιούς. Ανήκω στους σκηνοθέτες που κόβουν τον ομφάλιο λώρο όταν τελειώνουν, μένω μαζί τους για λίγο αλλά μετά το καράβι σαλπάρει χωρίς εμένα. Είναι μια άλλη λειτουργία, σαν να βλέπεις το δρόμο και βοηθάς τους ανθρώπους ν’ ακολουθήσουν αυτή τη διαδρομή και τους ορίζει και τους κανόνες. Από κει και πέρα η εμπειρία ανήκει στους ηθοποιούς. Δεν ανήκω στους σκηνοθέτες που επί χάρτου φαντάζονται κάτι και μετά το εφαρμόζουν πάνω στους ηθοποιούς. Υπάρχει κι αυτή η κατηγορία των σκηνοθετών και κάνουν σπουδαία πράγματα. Εγώ προσπαθώ να βρίσκω μαζί με τους ηθοποιούς λύσεις, να παίζουμε παιχνίδι. Κι αυτοί να καταθέτουν και τη δική τους δημιουργικότητα για να φτιαχτεί κάτι. Μ’ αρέσει αυτό πιο πολύ γιατί ως ηθοποιός νιώθω ότι απελευθερώνει τις δημιουργικές τους δυνάμεις και πιο πολλοί άνθρωποι μπορούν να κάνουν καλύτερα πράγματα από τον ένα. Οι πολλές φαντασίες είναι καλύτερες από του ενός. <br />Είχατε συνεργαστεί με τον Κουν αρκετά χρόνια.<br />Ναι και τώρα ξαναγύρισα στο θέατρο Τέχνης και νιώθω πολύ καλά, σε γνώριμη εστία που μου δημιουργεί συγκίνηση γιατί τον Κουν τον αγάπησα πάρα πολύ. Ήταν ο μεγάλος μου δάσκαλος μετά τους δασκάλους μου στη Σχολή. Είμαι τυχερή γιατί στη ζωή μου γνώρισα δύο μεγάλους δασκάλους. Ο ένας είναι ο Κουν και ο δεύτερος ο Βασίλιεφ με τον οποίο κάναμε τη Μήδεια. <br />Υπήρξε εποχή που ο Κουν, ο Σεβαστίκογλου και άλλοι άνοιγαν δρόμους, χάρασσαν διαδρομές. Υπάρχουν τέτοιες φυσιογνωμίες σήμερα;<br />Νομίζω ότι πάντα οι άνθρωποι παίρνουν κάτι και το προχωράνε πάρα πέρα. Είμαστε μια εποχή διασποράς δυνάμεων και αναζήτησης νέων κωδίκων. Δεν υπάρχει μια ισχυρή σχολή, μια μέθοδος μεγάλη. Υπάρχουν προσπάθειες. Ίσως έρθει η ώρα για μια Σχολή ή μέθοδο αλλά είμαστε σε περίοδο μεγάλων αλλαγών και ανατροπών, τα πράγματα είναι ρευστά κι έτσι είναι και στο θέατρο. Γίνονται πολύ σοβαρές δουλειές αλλά τα πράγματα είναι διαρκώς σε κίνηση και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες ψάχνουνε πράγματα. Έχουμε πολύ σημαντικούς καλλιτέχνες παρόλο που οι συνθήκες είναι πολύ δύσκολες για το πώς δημιουργούμε και είμαστε αρκετά αβοήθητοι κι ασυντόνιστοι απ’ την πολιτεία, δεν υπάρχει όραμα πολιτισμού, δυστυχώς. Σαν να είναι ο πολιτισμός, η καλλιτεχνική δημιουργία μια περιττή διακόσμηση. Για κάτι που είναι τόσο σημαντικό για μας τους Έλληνες, που μας κάνει να διαφοροποιούμαστε από άλλους λαούς διαχρονικά, δεν υπάρχει κανένα όραμα. Έχουμε τόσους πολλούς ποιητές, συγγραφείς, εικαστικούς, μουσικούς, σε ένα μικρό τόπο, αυτό είναι που μας κάνει να ξεχωρίζουμε. Δεν έχουμε όραμα του πολιτικού που θα έχει τη διορατικότητα να δει πιο μακριά, πέρα από τις επόμενες εκλογές και να δημιουργήσει θεσμούς που θα λειτουργούν σε βάθος χρόνου, ώστε να μην ανατρέπονται από τον επόμενο υπουργό ή την κάθε αλλαγή κόμματος. Αυτό είναι τραγικό. Κι αν επιτυγχάνουμε σ’ αυτά που κάνουμε οφείλεται ακριβώς στο ότι έχουμε μια φλέβα δημιουργική πάρα πολύ ισχυρή και γι’ αυτό δεν τα βάζουμε κάτω. Δηλαδή από πάνω προς τα κάτω δημιουργείται απόγνωση με την ανεπάρκειά τους. Με ελάχιστες εξαιρέσεις βεβαίως, που χάρις σ’ αυτές επιβιώνουμε αλλά είναι πολύ κατώτερες από το δημιουργικό οίστρο που υπάρχει στην Ελλάδα. <br />Εσείς υπηρετείτε το θέατρο και ειδικά το αρχαίο θέατρο με συνέπεια και αφοσίωση. Γυρίσατε την πλάτη στην τηλεόραση.<br />Έχω παίξει σ’ ένα σίριαλ. Το «Φάντασμα» του Ξενόπουλου σε σκηνοθεσία του Διαμαντόπουλου. Το 1988 νομίζω, μικρό, 12 επεισόδια. Ήταν πολύ ωραία εμπειρία γιατί γυρίστηκε κινηματογραφικά, μ’ έναν άνθρωπο που αγαπούσε πολύ αυτό που έκανε, δεν το ξεπέταξε δηλαδή και ξαναπαίχτηκε 3-4 φορές στην ΕΡΤ. Δεν είναι το μέσο αλλά πώς το χρησιμοποιούμε. Δεν έχω δουλέψει στην τηλεόραση γιατί μ’ αρέσει πολύ το θέατρο. <br />Η στάση σας όμως ενδεχομένως να σας έχει στερήσει αναγνωρισιμότητα και χρήματα που θα είχατε με την τηλεοπτική καριέρα<br />Αισθάνομαι πολύ καλά μ’ αυτό γιατί εγώ το έχω επιλέξει, είμαι ευτυχής και μάλιστα εκπλήσσομαι όταν με αναγνωρίζουν στο δρόμο. Ωστόσο με απασχολεί αυτό που κάνω να έχει νόημα. Να μην περιστρέφεται μόνο γύρω από τον εαυτό μου αλλά να έχει νόημα και για άλλους ανθρώπους. Ένα πετραδάκι αλήθειας που αναγνωρίζω σ’ ένα έργο και μπορώ να το πραγματώσω σκηνικά, χαίρομαι όταν άλλοι άνθρωποι το αναγνωρίζουν και το χαίρονται επίσης. Να μοιράζομαι μικρά κομματάκια που ανακαλύπτω. Είναι όμορφο να υπηρετώ την ομορφιά και το φως της συνείδησης. Και μ’ αρέσουν τα έργα που αποκαλύπτουν μια ομορφιά και σε ωθούν να σκεφτείς, να φανταστείς τον εαυτό σου διαφορετικά, να αλλάξεις ίσως. Όχι από τη μια μέρα στην άλλη, είναι αυτές οι μικρές αλλαγές που γίνονται στην ψυχή μας και μας βοηθούν να ανακαλύψουμε ένα βαθύτερο εαυτό. Όχι μόνο αυτό που είμαστε αλλά κι αυτό που θέλουμε να είμαστε. <br />Το θέατρο είναι πολιτική πράξη πάντα;<br />Απολύτως. Είναι καθαρά πολιτική πράξη. Δράση του πολίτη. Δε συνδέει τη ύπαρξή του μόνο με τον εαυτό του αλλά σαν κομμάτι ενός ευρύτερου συνόλου, με τη συλλογική εμπειρία. Και ως πράξη, όλοι μαζί βλέπουμε μια παράσταση και ως δημιουργία, όλοι μαζί φτιάχνουμε μια παράσταση, δεν την κάνει ένα άτομο, στο θέατρο εξαρτόμαστε ο ένας απ’ τον άλλο απολύτως. Αλλά και ως εμπειρία σκηνική της παράστασης μας συνδέει με το συλλογικό στοιχείο γι’ αυτό κι έχουμε ανάγκη να βιώνουμε τη θεατρική εμπειρία. Χρειαζόμαστε να φεύγουμε από την ατομική μας φυλακή. Σαν νερό στην έρημο χρειαζόμαστε το θέατρο. Γι’ αυτό κι έχει ανάπτυξη παρά την κρίση. Τα θέατρα είναι γεμάτα. Ο κόσμος σε περιόδους κρίσης αναζητά, θέλει ν’ αναρωτηθεί, να προβληματιστεί, να καταλάβει ποιος είναι, πού πάει, γιατί έγινε όλο αυτό. Είναι πάρα πολύ σημαντική στιγμή για την πραγματική τέχνη. Έχει ένα ρόλο να παίξει. <br />Ποια γνώμη έχετε για τους νεωτερισμούς στο αρχαίο θέατρο;<br />Το αρχαίο δράμα εξ ορισμού δεν έχει έναν τρόπο να παίζεται. Δεν ξέρουμε πώς παιζόταν ακριβώς. Έχουμε τα κείμενα, κάποια, ελάχιστα στοιχεία, δεν έχουμε καθαρή εικόνα. Στη βυζαντινή μουσική έχει διασωθεί η ζωντανή παράδοση, η ακουστική και ξέρουμε πώς ψάλλεται. Αν δεις μόνο τη σημειογραφία δεν μπορείς να φανταστείς πώς αναδύεται στις αισθήσεις. Σχετικά με το αρχαίο δράμα, μέσα από αποσπασματικές πηγές, οι οποίες συχνά ανατρέπονται μέσα απ’ την έρευνα, όπως ας πούμε οι κώθωνες και οι υπερμεγέθεις μάσκες που ανακαλύφθηκε ότι ήταν μεταγενέστερα. Στην κλασική εποχή είχαν πολύ απλά παπούτσια και δερμάτινες μάσκες προσώπου. Δεν είχαν ανάγκη το υπερφυσικό. Δε χρειαζόμαστε την εξιδανίκευση και την ιδεαλιστική αντιμετώπιση της αρχαιότητας κι αυτό σταδιακά γίνεται αντιληπτό και κατεβάζουμε την αρχαιότητα από το ψεύτικο βάθρο που την είχαμε βάλει μέσα από ενδεχομένως ξένες επιρροές, ιδεαλιστικές. Οι άνθρωποι είχαν τα θετικά, τα αρνητικά, την υπέροχη πλευρά τους, και κυρίως είχαν την καταπληκτική σύγκρουση των ιδεών. Αυτό επιτρέπει μια διαρκή ανανέωση. Ο 5ος αιώνας μας έδωσε τη δημοκρατία, το δικαστήριο και το διάλογο. Δηλαδή τη διά του λόγου υπεράσπιση των ιδεών και τη θεσμική κατοχύρωση της ανταλλαγής ιδεών και της σύγκρουσης αντιθέτων ιδεών και της σύνθεσης μέσα απ’ το διάλογο. Αυτό είναι το συγκλονιστικό που μας έδωσε ο χρυσός αιώνας. Μας προσέφερε το διάλογο σε όλα τα επίπεδα. Στην πολιτική, στη δικαιοσύνη, στη φιλοσοφία, στην τέχνη. Άρα στην εποχή μας δε γίνεται να λένε ότι θα καθηλώσουν το αρχαίο δράμα σε έναν αρχαίο τρόπο γιατί δεν τον ξέρουμε αυτό τον τρόπο. Κάθε γενιά καταθέτει τις ευαισθησίες της, τους καλλιτεχνικούς της κώδικες, υπηρετεί το νόημα και το πνεύμα, πειραματίζεται. Κάποιοι είναι μπροστάρηδες, παίρνουν μεγαλύτερο ρίσκο, κι άλλοι που θέλουν να ‘ρθουν σε επαφή με μεγαλύτερο κύκλο ανθρώπων και ρισκάρουν λιγότερο. Όλα είναι χρήσιμα. Κάποια πράγματα που ήταν πρωτοποριακά κάποτε, τώρα είναι δεδομένα. Όταν διευρύνεται η τόλμη κάποια στιγμή γίνεται παλιό, συνηθισμένο. Όλα παίζουν το ρόλο τους. Αρκεί να γίνονται μέσα από μία ανάγκη σου εσωτερική, καλλιτεχνική κι όχι απλώς για να εκπλήξουμε ή για να σοκάρουμε, που είναι επιπολαιότητα. Όταν γίνεται μετά από αναζήτηση και βάσανο εσωτερικό, έχει ενδιαφέρον και νόημα. Φτάνει να μην στοχεύει την κοσμική επιβεβαίωση. Και φαίνεται αμέσως. Επειδή είμαστε καταναλωτές πια καμιά φορά η τέχνη γίνεται σαν σούπερ μάρκετ. Μας ξεγελά η ταμπέλα, δοκιμάζουμε συνέχεια κάτι άλλο, μας ξιπάζει το περιτύλιγμα. Είναι ο πολιτισμός μιας χρήσης, αυτό είναι κάτι πρόσκαιρο όμως, δε μένει ούτε στον ίδιο το θεατή που επιλέγει. Μέχρι να τα νιώσουμε ότι δεν τα ‘χουμε ανάγκη, θέμα χρόνου δηλαδή. <br />Είστε αισιόδοξη για το μέλλον του θεάτρου;<br />Το θέατρο εξυπηρετεί μια βαθύτερη ανάγκη του ανθρώπου. Κι όσο υπάρχει άνθρωπος θα υπάρχει και θέατρο. Το θέμα είναι αν θα υπάρχει άνθρωπος. Γι’ αυτό δεν ξέρω αν μπορώ να είμαι αισιόδοξη. Είμαστε σε οριακό και πολύ επικίνδυνο πέρασμα. Τη Σκύλα και τη Χάρυβδη εμείς τις δημιουργήσαμε και τώρα πρέπει να περάσουμε ανάμεσά τους. Είναι το μεγάλο στοίχημα της ανθρωπότητας αυτή τη στιγμή.Έλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-83368232422002199142011-03-20T13:13:00.000-07:002011-03-20T13:14:52.240-07:00ΠοίησηΑποκλειστική ενασχόληση<br /><br /><br />Όταν σμιλεύεται ένα ποίημα<br />δε γράφεται τίποτα καινό στο νου<br />κανένας στίχος δε γεννιέται<br />ούτε μύθος<br />ούτε θρήνος.<br />Οι λέξεις που διαλέγεις μαλακώνουν<br />για να ζυμωθούν<br />για να πονούν λιγότερο.<br />Η θέση που ορίζεις για το ανάμεσα ή το περίπου<br />είναι αυθαίρετη<br />και η δειλία σου κάνει το «και» μεγάλο και τρανό.<br />Οι περιττές αναφορές ζυγώνουν<br />και γελούν με το χρόνο που αφιέρωσες<br />κυρίως για τον τίτλο.Έλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-55395373890331763322011-03-20T13:11:00.000-07:002011-03-20T13:13:21.711-07:00ΠοίησηΔαμασκήνωση <br /><br />Με τη διάρκεια μιας φωτοριπής<br />διέρχονται οι τεχνίτες τη ζωή μας<br />όσοι δηλαδή επαινούνται στις παιδικές φωτογραφίες<br />γιατί το τραγούδι τους συγκίνησε συνειδητά τον κόσμο.<br />Κάποιοι κυκλοφορούν μέσα στο σπίτι μας<br />μερικοί έχουν το θράσος να κάθονται αυτόβουλα στον καναπέ μας.<br />Ενίοτε κουβαριάζονται στο κρεβάτι και στο σώμα μας.<br />Ελάχιστοι τέλος γίνονται ένα με το δέρμα μας <br />κι απειλούν τα όρια του εγώ μας.<br /><br />Αλήθεια, υπάρχει λόγος να επανέλθει ένας ποιητής<br />στην κοσμιότητα;Έλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-49464820743810872412011-03-20T13:08:00.000-07:002011-03-20T13:10:59.618-07:00ΠοίησηΕπιπτώσεις<br /><br /><br />Εκτός χρόνου πόθησα <br />ό,τι απομένει<br />κι αν με ανιστάς λαμπριάτικα<br />εργολαβικά στη χαρά<br />κανένα πάθος ,ξέρε το, δε σκιάζει<br />την αγάπη που ομορφαίνει.<br />Η μνήμη αφής που αποκόμισα<br />μου χαρίστηκε γενναία<br />ως δώρο για τις δεκαετίες μακριά<br />και σαν αντίδωρο για όλες τις λύπες<br />που κέρδισα με το σπαθί μου.<br />Εύχου λοιπόν κραταιάν <br />έως θανάτου αγάπη <br />και τώρα, και πάντα, και στους αιώνες.<br />Έτσι κι αλλιώς η ευκρασία μου<br />τελειώνει όταν τελειώνει το φως.Έλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-1536734558395719032011-03-14T11:06:00.000-07:002011-03-14T11:09:37.866-07:00ΠΟΙΗΣΗ<strong>Λεμεσός<br /><br /></strong>Η πόλη μου ένας παράλιος δρόμος<br />γαζίες, υπαίθρια καφέ, νυχτερινοί ευκάλυπτοι<br />φωτογράφοι τουρίστες<br />διατηρητέα λήθη.<br /><br />Η πόλη μου μια γυναίκα<br />που χουζουρεύει ανόητα<br />σε δανεικά σεντόνια<br />και κοιτάει αχόρταγα απ’ το τζάμι<br />στωικούς φοίνικες<br />και παραταγμένα καρποφόρα.<br /><br />Η πόλη μου κάθε Κυριακή<br />πάει ποδηλατώντας στο δασάκι<br />κι αναπνέει για όλη τη βδομάδα.<br /><br />Τα καλοκαίρια βάζει ένα καουμπόικο καπέλο<br />και φουστανάκι ελάχιστο<br />για να βρει το σώμα της που παίρνει<br />κάποια στιγμή φωτιά.<br /><br />Νένα ΦιλούσηΈλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-32699368158553182892011-03-14T10:55:00.000-07:002011-03-14T11:05:31.563-07:00ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΟΚΤΑΝΑΚείμενο για την παρουσίαση του βιβλίου της Νένας Φιλούση την Πέμπτη 3.3.2011 στην ΟΚΤΑΝΑ στη Λευκωσία<br /> <br />Διαβάζοντας τα διηγήματα αυτά της Νένας Φιλούση που περιέχονται στην καλαίσθητη έκδοση του Παράκεντρου, συνειδητοποίησα για ακόμη μια φορά πόσο σπουδαίο είναι στην πεζογραφία η αναγνωστική εμπειρία να οδηγεί τη σκέψη, στα μονοπάτια της καθημερινότητάς σου, είτε αυτή αφορά το παρελθόν, είτε το παρόν, είτε το μέλλον. Να αισθάνεσαι δηλαδή ότι αυτά που διαβάζεις δεν αφορούν έναν άλλον κόσμο μακρινό ή μια ξένη κοινωνία, αλλά εσένα, τους γύρω σου και τον τόπο που ζεις.<br />Κατ’ αρχάς, με γοήτευσε ο αφηγηματικός τρόπος της συγγραφέα, τα πολύ ωραία ελληνικά που χρησιμοποιεί, η διεισδυτική ματιά της γραφής της και βεβαίως οι καλοστημένες ιστορίες της. Αλλά, ιδιαιτέρως με κέρδισε η ανεπιτήδευτη προσέγγιση της στους χαρακτήρες, στις ανθρώπινες σχέσεις και στις νοοτροπίες, οι οποίες με τη σειρά τους κυοφορούν συμπεριφορές που αναδύουν στην επιφάνεια ένα μεγάλο πρόβλημα της μικρής μας κοινωνίας, που δεν είναι άλλο από την αναστολή της ελευθερίας και κατ’ επέκταση της επιθυμίας.<br />Η επιθυμία τις περισσότερες φορές βιώνεται ως πράξη επιβεβαίωσης του εγώ κι όχι ουσίας, καταναλωτική ευχαρίστηση και παρόρμηση. Κι όπως όλοι γνωρίζομε μες στους αιώνες η συμπεριφορά αυτή καταδικάστηκε από διάφορα θρησκευτικά και φιλοσοφικά συστήματα, τα οποία διατυπώνουν την άποψη ότι ο αγώνας κατά των επιθυμιών βοηθά τον άνθρωπο πνευματικά. Σήμερα όμως πολλοί μελετητές του ανθρώπινου ψυχισμού διατυπώνουν την άποψη ότι υπάρχει και μια άλλη μορφή επιθυμίας, η ουσιαστική επιθυμία, όπως την ονομάζουν. Αυτό σημαίνει την ανάγκη του ανθρώπου να απεγκλωβιστεί από κάθε εξωτερική δέσμευση και να βγει έξω από το άχθος του εαυτού του, επιθυμώντας να επικοινωνήσει, να μοιραστεί και να χαρεί. Όχι για να επιβεβαιωθεί, αλλά για να ζήσει αυθεντικά και ποιοτικά μαζί με τους άλλους, χωρίς να φοβάται την αστοχία.<br />Με άλλα λόγια, με την ουσιαστική επιθυμία ο άνθρωπος παύει να ζει φοβισμένα, ακρωτηριασμένα και ενστικτωδώς τη ζωή, καταναλώνοντας ηδονές που στο τέλος της μέρας κατακερματίζουν την ύπαρξη του, αλλά έχει το θάρρος να διακινδυνεύει κάθε ώρα και στιγμή την πραγμάτωση του εαυτού του μέσα από την ολότητα της υπάρξεως του, αρνούμενος πεισματικά τη μερικότητα, παίρνοντας το ρίσκο να αγαπήσει άνευ όρων και ορίων. Διότι, τότε, μόνο αισθάνεται ότι ελευθερώνεται από την καταναλωτική επιθυμία που είναι μια γκρίζα απόλαυση και σε καμία περίπτωση δεν έχει φως.<br />Η Φιλούση είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, ασχολείται πάρα πολύ με τις επιθυμίες των χαρακτήρων που παρελαύνουν στα διηγήματα της και ιδιαιτέρως με την καταπιεσμένη ουσιαστική επιθυμία, ειδικά της Κύπριας γυναίκας, που πασκίζει να υπερπηδήσει τους φραγμούς που την εμποδίζουν να υπάρξει ως πρόσωπο, δηλαδή ως σχέση και κοινωνία με τους άλλους ανθρώπους.<br />Οι πλείστες γυναίκες στα διηγήματα αυτά φωνάζουν ότι το ήθος είναι έξοδος, ο ηθικισμός είναι εγκλεισμός. Κι ενώ το φωνάζουν, αδυνατούν να διαχειριστούν την ελευθερία τους, αλλά τη στέλνουν να σεργιανίζει στα κρυφά και σκοτεινά σοκάκια του μυαλού τους, κι από πράξη εξόδου, διακινδύνευση μανικού έρωτος προς τη ζωή και μοίρασμα αγαπητικό, καταντά πράξη εγκλεισμού και φοβίας, ενοχικής αυτό-εικόνας κι ενίοτε προσμονή ανεκπλήρωτου ονείρου. Η ενοχή και η επιθυμία στα πρόσωπα των διηγημάτων είναι μεγέθη που συνεχώς ταλαιπωρούν τη ζωή όλων και ειδικά των γυναικών που ο μέσα τους εαυτός κοχλάζει από ζωή.<br />Όσο διάβαζα την ιστορία της Περσεφόνης, της Ευγενίας, της Παρασκευής, της Πολυξένης, της Πηνελόπης, της Πολύμνιας στο νου μου έφερνα τις γυναίκες που όλοι λίγο πολύ γνωρίσαμε. Τις θειες, τις γιαγιάδες, τις μανάδες, τις σαλεμένες, τις ματιασμένες, τις αλλοπαρμένες, τις δακτυλοδεικτούμενες, τις φθονερές, τις κουτσομπόλες. Να ακολουθούν το ένστικτό τους και σπανίως την καρδιά τους. Να αιωρούνται και να παλεύουν με τα συναισθήματά τους. Να σχοινοβατούν μονίμως, κι εκεί που πάνε να συμβιβαστούν με την πραγματικότητα τους, οι εσωτερικοί κραδασμοί να μην τους το επιτρέπουν. Να φεύγουν και να γυρίζουν καταταλαιπωρημένες και τσακισμένες αναζητώντας λίγη αγάπη. Να μην κάνουν ποτέ αυτό που θέλουν, έχοντας απόλυτη συνείδηση του γεγονότος κι ας μην το καταλαβαίνει ο περίγυρός τους. Να μην τις ενδιαφέρει το παρόν, μήτε το μέλλον μόνο η επιβίωση στο ουτοπικό ταξίδι του μυαλού τους.<br />Η συγγραφέας όλα αυτά τα διαχειρίζεται με απλό και φυσικό τρόπο περνώντας από τη σοβαρότητα στο χιούμορ, κι από την τραγικότητα στην ειρωνεία, χωρίς αιχμηρότητα, επιτήδευση και βαθυστόχαστες κοινωνιολογικές αναλύσεις. Δεν την ενδιαφέρει να λύσει τα προβλήματα της κοινωνίας και δη των γυναικών αυτών, αλλά να τα αγκαλιάσει και να τα αφηγηθεί με ειλικρίνεια. Το σπουδαιότερο δε, απομυθοποιεί τη γυναίκα που η κοινωνία τη θέλει στήριγμα και υπόσχεση του μέλλοντος, μα στεγνή από συναισθήματα κι επιθυμίες. Αυτή η προσέγγιση κατά τη γνώμη μου συμβάλλει τα μέγιστα στη διηγηματογραφία που ασχολείται με την Κύπρια γυναίκα των νεώτερων χρόνων. Διότι τίποτα δεν ωραιοποιείται αλλά ούτε και υπερβάλλεται. Καμιά παράδοση δεν λιβανίζεται εδώ, παρά μόνο η αλήθεια.<br />Ταυτόχρονα, οι ιστορίες αυτές, δεν διεκδικούν τον φεμινιστικό έπαινο, ούτε ωθούν τον αναγνώστη σε ακόμα μία στείρα ανάγνωση διαιώνισης της αντιπαραθέσεως γυναίκας και άντρα. Συνήθως τέτοιες απόπειρες πέφτουν στην παγίδα της στρατευμένης καταγγελίας κατά των αντρών, του θυμού και της πικρίας. Αντιθέτως, με χιούμορ, σαρκασμό και λεπτή ειρωνεία οι άντρες είναι το ίδιο καταπιεσμένοι, ενοχικοί και δειλοί. Ούτε αυτοί μπορούν να αποβάλουν από πάνω τους το κοινωνικό βάρος ενός ρόλου που τους θέλει να συμπεριφέρονται σαν άτομα κι όχι σαν πρόσωπα συναισθηματικών ανοίξεων, που είναι έτοιμα να κοινωνήσουν και να επικοινωνήσουν με τις ουσιαστικές επιθυμίες αυτών των γυναικών. Αλλά, κουβαλούν κι αυτοί με τη σειρά τους τις ίδιες φοβίες, αγωνίες κι αδυναμίες καταναλώνοντας σωρηδόν γκρίζες επιθυμίες.<br />Ενώ οι γυναίκες διακαώς επιθυμούν να αγαπήσουν και να αγαπηθούν, οι άντρες αδυνατούν να ανταποκριθούν, διότι η κυπριακή κοινωνία θέλει τα αρσενικά της να παίζουν τον ρόλο του στυλοβάτη κι εν γένει του ανθρώπου που δεν κυοφορεί αισθήματα, αλλά λύσεις διά παντός είδους προβλήματα. Με αποτέλεσμα το κοινωνικό αυτό αίτημα να ωθεί τα αρσενικά στην αμήχανη επιλογή της δύναμης και της εξουσίας, κι όχι της διακονίας. Μαθαίνουν οι άντρες να μην αποδέχονται την αποτυχία ειδικά όταν αυτή προκαλείται από γυναίκα. Άλλωστε, μια ματιά να ρίξετε στο λαϊκό μας τραγούδι θα διαπιστώσετε ότι το 90% ασχολείται με την αδικία και την προδοσία που υφίσταται ο άντρας από τη γυναίκα. Ο κύπριος άντρας μην αποτελώντας εξαίρεση έμαθε να συμβαδίζει με την κοινωνία που θεωρεί τη γυναίκα περισσότερο ευάλωτη προς τα πάθη και τα λάθη και στις σελίδες του βιβλίου οι άντρες είναι οι πλέον μπερδεμένοι και συγχυσμένοι, όταν καλούνται να εκφραστούν δημιουργικά και να βγουν έξω από τον ρόλο που τους δόθηκε.<br />Μέσα από τους χαρακτήρες αυτούς φανερώνεται μια φοβερή πραγματικότητα της ζωής μας. Ότι η σωματική, πνευματική και ψυχική ένωση δύο προσώπων, που είναι το ζητούμενο σε μια σχέση είναι δώρο τις περισσότερες φορές, κι όχι κατάκτηση του ενός ή του άλλου. Πράξη ατομικής επιβεβαίωσης. Αλλά μυστήριο ανέλπιδο και ακατανόητο. Που όταν συλληφθεί από αυτούς που θα λάβουν το δώρο αυτό, τότε ενσυνείδητα τα δύο πρόσωπα αποφασίζουν να εισέλθουν στην περιπέτεια της αγαπητικής ενώσεως τους, άνευ όρων και ορίων, με γνώμονα την ελευθερία τους.<br />Αυτή την ελευθερία ποθούν οι γυναίκες και οι άντρες της συλλογής αυτής που εν τέλει εκφράζουν τον γενικό πόθο όλων μας...<br /><br />Πέτρος ΛαζάρουΈλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-5996628760152894472011-03-14T10:51:00.000-07:002011-03-14T10:55:23.472-07:00ΠΟΙΗΣΗ<strong>Αύριο ίσως<br /><br />(για τη δίγλωσση Ανθολογία "Αύριο")<br /></strong><br />Ίσως κάποτε μπορέσω<br />να παραβιάσω την αυτάρκεια των ενδυμάτων<br />και να εισέλθω πανηγυρικά<br />στο βαθύτερο μέσα σου. Το δέρμα<br />έχει πολλές εισόδους. Σαν το μυαλό.<br /><br />Δε θα με νοιάζει τότε αν έβαλαν όριο<br />ηλικίας και πίστεων.<br />Θα ’ναι μια πολύ ζεστή μέρα<br />με φως κατ’ επιλογή<br />και υγρασία ρυθμιζόμενη.<br />Θα μπω λοιπόν ειρηνικά<br />με τη σιγουριά της ευτυχίας<br />που σημειώνει ημερομηνίες και χαρούμενα<br />αναρριχώμενα μοτίβα.<br /><br />Σήμερα, αύριο, ποιος ξέρει. Στην άλλη ζωή<br />ίσως. Με φωτάκια αναμμένα<br />και φιλικά τραγουδάκια<br />ανάμεσα στα βήματα ή τις παύσεις.<br /><br />Προς το παρόν θα κόψω το τσιγάρο<br />και θα περιμένω. Αύριο βλέπουμε.<br /><br />Νένα ΦιλούσηΈλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3432532938087013754.post-87331350587499132162011-03-14T10:48:00.000-07:002011-03-14T10:51:26.780-07:00ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΟΚΤΑΝΑΚείμενο παρουσίασης του βιβλίου της Νένας Φιλούση (3/3/2011)<br /><br />Η πηγή από την οποία η Νένα Φιλούση πίνει νερό για να ξεδιψάσει, είναι αυτή της Ποίησης. <br /><br />Είναι ξάστερο αυτό, σε όποιον διαβάσει τις ιστορίες της και ταυτόχρονα σταθεί στην ποίηση που παράγει. <br /><br />Αν και κόσμοι τελείως διαφορετικοί, η Ποίηση και η Διήγηση συνθέτουν και οι δύο ένα μεγάλο μέρος της Ενήλικης Παραμυθίας όπως μου αρέσει να αποκαλώ τη Λόγια Γραφή σε αυτές τις δύο εκφάνσεις της. <br /><br />Εξαιρώ τη μυθιστορία, καθώς αποτελεί μία κυρίως αγγλοσαξονική παράδοση στην οποία ο ελληνικός λόγος –κατά κανόνα- δύσκολα βρίσκει πυξίδα. <br /><br /><br />Μας πήρε εφτά χρόνια να ταιριάξουμε τα κομμάτια <br /><br />Στην άκρη του γαλανού / οι μεθυσμένες πέτρες της πατρίδας / επιφέρουν το θάνατο / στα ξένα σώματα. <br /><br />Υπάρχει δηλαδή μία ανάγκη γιαλού/ να πετάμε τις ψυχές μας/ όπως άμα παρατάς την καλοσύνη σου/ γυμνός ακκίζεσαι γυμνός αλλά/ τα καλοκαίρια μας, σαν τα ψάθινα καπέλα μας περνούν, ασπάζονται και φεύγουν. <br /><br />Το μικρόψυχο τέλος που φοβερίζει / νοτίως ας έρθει / εμείς ολόγυρα θαλασσινοί / ανοιχτοί στο θέρος περιμένουμε. <br /><br />(τι να μας ταράξει πια εν τη απουσία σου; ) <br /><br />Ήδη, σε αυτό το ποιητικό κόσμημα από τη συλλογή Μνημοροή του 2002 – αισθάνεται ο καλός αναγνώστης την αφήγηση να αγκαλιάζει διακριτικά τον ποιητικό λόγο και να τον «περιποιείται». <br /><br />Με τον ίδιο τρόπο, αντιστρέφοντας τώρα τους όρους, στις ιστορίες του «Ας ρώταγες ποιον αγαπάω» διαπιστώνεις την ροή της ποιητικής καταγωγής να αποδίδει αβίαστα και με συνέπεια τον ρυθμό ή μάλλον τους ρυθμούς, στη διήγηση. <br /><br />«Μόνο τα μάτια της, μεγάλα βυζαντινά, λυπημένα» <br /><br />«Φάε το γλυκό σου, το πέτυχα φέτος το νεράντζι. Άραγε ξέρει εγγλέζικα ο θεός;» <br /><br />«Πατάω την ουλή μου και φεύγω. Ακόμα μία ηδονή» <br /><br />Φράσεις, ατάκτως αν θέλετε ερανισμένες από το βιβλίο-θα μπορούσα να παραθέσω εύκολα άλλες 30 ή 40 που ψηλάφισα κατά την ανάγνωση. Νομίζω όμως πως και με αυτές τις τρεις που σας διάβασα, η ποιητική ταυτότητα της Νένας Φιλούση γίνεται φανερή στις διηγήσεις της. <br /><br />Μία ταυτότητα, που πέρα από την γενική ποιητικότητα ως εκφραστική διάθεση ή καταγωγή, παρέχει ρυθμούς, που ταυτισμένοι όπως είναι με τους χαρακτήρες των βιβλίων σε παρασύρουν εύκολα: <br /><br />(απόσπασμα-σελίδα 88 ) <br /><br />Το βιβλίο της Φιλούση έχει και ένα άλλο χάρισμα. <br /><br />Είναι ειλικρινές. Αφτιασίδωτο. Πηγαίο, αλλά όχι «λαϊκό». Είναι δηλαδή επεξεργασμένο με επάρκεια, είμαι βέβαιος πως πολλά, γράφτηκαν και σβήστηκαν και μετά ξαναγράφτηκαν για να ξανασβηστούν και να γραφτούν εκ νέου μέχρι να βρουν το τελικό τους σχήμα και να μας παραδοθούν. Ακριβώς για αυτό, έρχεται σε μας Πηγαίο και Ειλικρινές. Πηγαίο γιατί δουλεύτηκε τόσο όσο χρειάστηκε η συγγραφέας για να συναντήσει την ψυχή των χαρακτήρων της, ειλικρινές, γιατί απουσιάζει πλήρως ο βαρύγδουπος λεξιλάγνος ναρκισσισμός που πια τόσο συχνά βρίσκουμε να κυριαρχεί στην σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία-προφανώς ένεκα βαθιάς πενίας επί της ουσίας. <br /><br />Όλα αυτά που είπαμε έρχονται και κουμπώνουν σε μία γραφή ρεαλιστική, σχεδόν ρεπορταζιακή θα την έλεγα, καθώς η συγγραφέας κινεί την πένα της σαν κάμερα που σκηνοθετεί την πραγματικότητα.<br /><br />Διαβάζοντάς την, αρκετές φορές θυμήθηκα τον σπουδαίο Τζίγκα Βερτόφ, τον θεωρητικό του «Κινηματογράφου Μάτι» που επέδρασε σαν τυφώνας στην κινηματογραφία στις δεκαετίες του 20 του 30 και του 40. <br /><br />Αντίστοιχα λοιπόν θα χαρακτήριζα το ύφος της σαν «Πένα Μάτι» που καταγράφει ιστορίες- φέτες ζωής όπως ακριβώς είναι ενώ η ποιητικότητα για την οποία μίλησα νωρίτερα έρχεται να ρίξει τους χρωματισμούς, τους ίσκιους ή το φως στην κάθε εικόνα, στον κάθε χαρακτήρα για να μας δοθεί με τόση ευκρίνεια, ώστε πια κατά στο τέλος της ανάγνωσης στο νου σου έχεις σκιαγραφήσει πρόσωπα, μάτια, χέρια, ρούχα, έχεις ακούσει τις ανάσες τους, τις φωνές τους, ακόμα και τον διαφορετικό βηματισμό τους. <br /><br />Απέφυγα να σταθώ σε οποιαδήποτε στοιχεία Κυπριακής Ηθογραφίας. <br />Αντιμετώπισα το βιβλίο, σαν καθαρή λογοτεχνία, και για να το πω πιο καθαρά, σαν σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία καθώς, κατά τη γνώμη μου η γλώσσα είναι αυτή που προσδιορίζει την καταγωγή της λογοτεχνίας. Άρα-κατά τη γνώμη μου- τόσο το συγκεκριμένο βιβλίο όσο και το σύνολο της δουλειάς της Νένας Φιλούση αποτελούν μέρος του ευρύτερου ελληνικού λογοτεχνικού πλούτου και μόνο έτσι πρέπει να ειδωθεί. <br /><br />Είμαι βέβαιος πως θα υπάρξει συνέχεια, γιατί, έτσι και αλλιώς η ίδια, σφραγίζει το βιβλίο της με τη φράση: <br /><br />« Κι η δική μου ψυχή πιάνει ψηλές θερμοκρασίες» <br /><br />Γιώργος ΠήτταςΈλενα Χρ. Σάββαhttp://www.blogger.com/profile/16822482931726698186noreply@blogger.com0