Δευτέρα 14 Μαρτίου 2011

ΒΙΒΛΙΟ

Συνάντηση
Μίλαν Κούντερα
Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ
Μετάφραση Γιάννης Η. Χάρης
2010

Η Συνάντηση είναι το τελευταίο βιβλίο του 81χρονου Μίλαν Κούντερα. Ο Τσέχος σημαντικός, παγκόσμιος συγγραφέας στοχάζεται μεγαλόφωνα και ελεύθερα πάνω σε θέματα παλιά και συγχρονικά, όχι τόσο πάνω σε ζητήματα λογοτεχνίας, όσο σε σχέσεις με πρόσωπα, φιλίες και συγκυρίες, σε στιγμές των δημιουργών.
Γιος μουσικού, τον απασχολούν συνθέτες και μουσουργοί όσο μυθιστοριογράφοι και ζωγράφοι του 20ου αιώνα. Ο ήπιος στοχασμός του συνειρμικά συνδέει τέχνες, νοοτροπίες και προσεγγίσεις με ποιητική απολυτότητα. Γράφει ελεύθερος από επιστημονική τεκμηρίωση ή από δοκιμιακή αυστηρότητα και συντάσσεται με την ηχητική υποκειμενικότητα της ψυχής έναντι στην αντικειμενικότητα του κόσμου.
Μέσα από τα δοκίμια των εννιά ενοτήτων συναντιόμαστε με καλλιτέχνες και έργα που συγκίνησαν, προσδιόρισαν και διαμόρφωσαν τον συγγραφέα. Στην εισαγωγή του βιβλίου ο ίδιος γράφει: «… συνάντηση των σκέψεών μου και των αναμνήσεών μου, των παλιών μου θεμάτων (υπαρξιακών και αισθητικών) και των παλιών μου ερώτων …) Έρωτες εδώ εννοούνται τα πρόσωπα που αποτελούν το προσωπικό του Πάνθεον. Όλοι αποτελούν αφορμές για να ειπωθεί μια εμπειρία. Δεν αναλύεται και δεν εξηγείται η σχέση αλλά μεταφέρεται η προσωπική διαδρομή μέσα από το έργο τους.
Στην ηλικία της φθοράς πια, ο συγγραφέας προβληματίζεται για θέματα όπως το κωμικό, ο φόβος, η ερωτική πράξη, η ευρωπαϊκή μουσική, το πολιτικό ή απολιτικό παγκόσμιο γίγνεσθαι, ο θάνατος αλλά και το ίδιο το μυθιστόρημα. Ένας υπαρξιακός συγγραφέας, σε συνεχή διάλογο με την εποχή του, η οποία ωστόσο έχει μεγάλο βάθος χρόνου. Γι’ αυτό η κατάχρηση του συναισθήματος οδηγεί στο κιτς, ο Μπετόβεν είναι ο εκφραστής της «καθολικής κληρονομιάς » και ο Ξενάκης η «καθολική άρνηση αυτής της κληρονομιάς».

Στη «Συνάντηση», ο Κούντερα αναζητεί συγγένειες, διαφορές, μεγεθύνσεις παρατηρήσεις, με τον ίδιο τρόπο που ένας μυθιστοριογράφος περιγράφει σε πρώτο πρόσωπο, ενώνοντας τον ήρωα με τους συγγενείς, τους φίλους και τα λοιπά πρόσωπα. Μοιάζει με ένα μυθιστόρημα αποσπασματικό, όπου όλες οι εμπειρίες του πρωταγωνιστή με τολμηρές συνδέσεις μαζεύουν στο ίδιο αχρονικό σημείο συγγραφείς και καλλιτέχνες. Σ’ αυτή την άτυπη αυτοβιογραφία, κατοικεί ο φόβος, το γέλιο, ο θάνατος. Τα στοιχεία ξεπηδούν από την τέχνη, την αποχωρίζονται σταδιακά και γίνονται ζωή.
Δεν κάνει αισθητική ανάλυση και η ελευθερία του δεν περιστέλλεται. Τολμά να μιλά για τις αγάπες και τις προτιμήσεις του φανατικά με μια σιγουριά που δεν έχει ανάγκη να αποδείξει τον εαυτό της. Ο Κούντερα περιγράφει και μιλά για τον παρελθόντα χρόνο, μέσα από το σημείο της συνάντησης και κυρίαρχο στοιχείο δεν είναι το σχήμα της απόδειξης, αλλά ένα πλέγμα συνειρμών και υποκειμενικών αντιστοιχιών.
Η συνάντηση με τον Μπέικον δεν είναι συνάντηση με έναν ζωγράφο, αλλά με μια έκφραση του φόβου, όμοια με τη συνάντηση μιας κοπέλας με τις ανακρίσεις των Σταλινικών της Πράγας. «Ο Ηλίθιος» του Ντοστογιέφσκι, γίνεται αφορμή για μια σύντομη συζήτηση γύρω από το κωμικό, τα «100 χρόνια μοναξιάς» προσφέρουν τη διαπίστωση πως οι μεγάλοι λογοτεχνικοί ήρωες στην πλειοψηφία τους είναι άκληροι. Στο δοκίμιό του για τον Φίλιπ Ροθ με τρόπο εκπληκτικό μέσα σε τρεις σελίδες καταφέρνει να μιλήσει για τον ερωτισμό στον Τολστόι, στον Ντ. Χ. Λόρενς και στον Χένρι Μίλερ! Συνειρμοί γοητευτικοί, προσφέρουν μια εμβάθυνση στο φαινομενικά επιφανειακό, στη λεπτομέρεια, στις κρυφές γωνίες των ιστοριών.
Μέσα από την ταύτιση της ζωής με την τέχνη, ο Κούντερα μας προσφέρει ένα βιβλίο μιας ώριμης ηλικίας για ένα πάθος μονίμως νέο, το πάθος του μυθιστορήματος και της ζωής μέσα από αυτό. Ο λόγος του αποφεύγοντας τη φιλολογία και την πειθώ, αποτελεί μάλλον «ένα διαυγές, θλιμμένο, στοχαστικό βλέμμα, που προσπαθεί να εμβαθύνει στο ουσιώδες».

Έλενα Χρ. Σάββα

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου